Frank Dausy

General manager Instituut van Actuarissen in België

“Langer leven, een berekend risico”

Een (levens)verzekeraar berekent risico’s en verzekert die op lange termijn. Alleen, die lange termijn rekt steeds meer uit, nu onze levensverwachting toeneemt. We leven langer, maar wat zijn de consequenties daarvan? Frank Dausy, general manager van het Instituut van Actuarissen in België (IA|BE), over wat verzekeraars ons kunnen leren over die toegevoegde jaren.

“Het feit dat we gemiddeld langer leven, houdt veel mensen bezig,” stelt Frank vast. “Niet alleen binnen de medische wereld, maar doorheen de hele maatschappij wordt er hierover nagedacht en research gedaan. Ook in de financiële sector en het verzekeringswezen. Dat is nodig. Denken we even na over het vraagstuk van de pensioenleeftijd. In de 19de eeuw liep Duitsland voorop door de pensioenleeftijd vast te stellen na een carrière van 40 jaar voor ambtenaren. Toen dat stelsel werd uitgebreid in 1889 naar de privésector – minister-president Otto von Bismarck was toen zelf al 74 – werd de pensioenleeftijd voor die groep vastgesteld op 70 jaar. Geloof me, het aantal mensen die een beroep konden doen op zo’n pensioen was eerder beperkt. Wie geboren werd in 1889, werd gemiddeld niet ouder dan ongeveer 40 jaar.” “Vandaag is de situatie heel anders. Onze levensverwachting is spectaculair gestegen, meer dan verdubbeld zelfs. Dat dankzij betere medische condities, een gezondere levensstijl, een betere sociale zekerheid.”

“Onder Bismarck werd de pensioenleeftijd in Duitsland vastgesteld op 70 jaar. Gemiddeld werden mensen toen niet veel ouder dan 40 jaar”

Toekomst: blijvende stijging, maar iets trager

“De oorsprong van het beroep van actuaris is terug te voeren tot het inschatten van de mortaliteit van de bevolking”, zegt Frank. “Actuarissen werken met sterftetabellen of mortaliteitstabellen en gaan op basis hiervan aan de slag om verzekeringsproducten te ontwikkelen voor bepaalde klantensegmenten.”

“Om de vijf jaar publiceren wij nieuwe IA|BE Prospective Mortality Tables. We hebben net de resultaten van onze nieuwe editie kenbaar gemaakt en je ziet wel een kleine afvlakking van de verwachte levensverwachting. België is daarin trouwens niet fundamenteel anders dan wat we in landen rondom ons zien.”

Impact van Covid-19

Frank: “We vragen ons ook af wat de impact gaat zijn van Covid-19 op onze sterfelijkheid. Je verwacht niet direct veel negatieve gevolgen van de oversterfte die zich vooral manifesteerde bij ouderen of mensen met al een andere medische aandoening, maar we weten het nog niet. Misschien is de gezondheid van wie herstelde van Covid-19 wel aangetast op langere termijn en gaan we de impact pas later opmerken. Maar het zou ook zomaar kunnen dat de geboortes omhoog gaan door de volgehouden lockdown. Time – and the figures – will tell.”

Wat voorspelt dan hoe oud je gemiddeld kan worden? “De historische realiteit was eeuwenlang dat bijna een kwart van de kinderen overleed voor hun eerste verjaardag. Dat liep op tot 50 procent voordat ze volwassen werden en zelf kinderen zouden gaan hebben, voor hun reproductieve leeftijd. Als je dat weet, is het niet verwonderlijk dat rond 1800 de gemiddelde levensverwachting nog 35 jaar was.”

Grotere overlevingskansen

“De ontwikkeling van een vaccin voor pokken – het woord vaccin verwijst naar het Latijnse woord vacca voor koe(pokken) – heeft bijvoorbeeld een grote positieve invloed gehad op onze overlevingskansen. Vandaag leven we in een samenleving die wordt gedomineerd door de dienstensector, met korte werktijden, vakantieperiodes en een uitstekende en toegankelijke gezondheidszorg. Dat verandert veel. Mag ik mezelf als voorbeeld nemen? Ik ben vandaag 56. Ik werd geboren in zowat het laatste jaar van de naoorlogse babyboom, 1964. 21 procent van mijn mannelijke leeftijdsgenoten hebben al last met zien, 28 procent met horen en 17 procent met stappen.”

“Staar je niet blind op de cijfers, blijf zoeken naar het verhaal achter de cijfers. En, blijf vooral actief”

“Mocht ik dit jaar overlijden, dan is de kans ongeveer 40 procent dat dit komt door kanker en 20 procent door hartfalen. De kans dat ik geveld wordt door een leverziekte of zelfdoding is ongeveer 5 procent. Beroerte: nog minder. Gelukkig is de kans dat ik mijn 57ste verjaardag ga kunnen vieren – gebaseerd op de voorspellende sterftetabellen van mijn Instituut – toch nog 99,5 procent. Voor een vrouw van 56 is de kans dat ze 57 jaar wordt 99.6 procent, 0,1 procent meer dan haar mannelijke collega’s.”

“Het Federaal Planbureau publiceert heel wat nuttige informatie rond mortaliteit, ze maken projecties tot 2070. Ze stelden vast dat in 1991 per vijf mensen in de productieve leeftijd er eentje was van 67 jaar of ouder. Vandaag is dat gedaald tot ongeveer 3,5 en voor 2050 verwacht men 2,5. Dat heet dan vergrijzing. Maar het Federaal Planbureau bekeek het even anders en constateerde dat de verhouding tussen de mensen die nog 18 jaar te leven hebben en de groep daaronder nagenoeg stabiel blijft, op ongeveer 17 à 18 procent Dat is misschien de uitdaging voor actuarissen: staar je niet blind op de cijfers, blijf zoeken naar het verhaal achter de cijfers. En, blijf vooral actief.”

“Als je alle fases in je leven financieel comfortabel wil plannen, wil je wel weten hoe oud je gaat worden”

Plannen... om te genieten van het leven

Willen we wel weten hoe oud we gaan worden? “Liefst wel, toch als je alle fases in je leven financieel zo comfortabel mogelijk wil plannen om te genieten van het leven. Mortaliteit – ik zeg liever: het langlevenrisico – beheerst wel degelijk een groot deel van het discours in de financiële wereld. Wie een hypotheek neemt bij een bank op de leeftijd van 25 is een ander risico voor de bank dan iemand van 45. Het kernwoord in de analyse is risico, en de impact als dat risico realiteit wordt. We zijn allemaal sterfelijk en gemiddeld worden we samen flukse tachtigers. Onder die cijfers schuilt een heel gevarieerde realiteit, en actuarissen zijn geboeid door die realiteit. Ze proberen in te schatten hoe de toekomst er zou kunnen uitzien, en wat de gevolgen zouden kunnen zijn.”