Arts en onderzoeker
Kris Verburgh

“100 jaar en in de fleur van je leven”

We willen allemaal graag ouder worden, maar niemand wil oud zíjn. Ouderdom associëren we met sukkeljaren vol kwalen. De vraag is dan ook: hoe kunnen we gezond en gelukkig oud(er) worden? Arts en onderzoeker Kris Verburgh is ervan overtuigd dat we met de nieuwste biotechnologie én de juiste lifestyle dat verouderingsproces kunnen vertragen. Of misschien wel omkeren en verjongen...

Om de impact van de jaren te begrijpen, moet je weten hoe ons verouderingsproces verloopt. Kris Verburgh: “Het is een complex en ingewikkeld proces, maar de laatste twintig jaar hebben we veel geleerd. We weten nu dat er verschillende mechanismen zijn waardoor we verouderen. Een daarvan is epigenetische dysregulatie. Het epigenoom is een soort aan/uitschakelaar voor onze genenactiviteit. Bij het ouder worden gaan die schakelaars minder nauwkeurig werken. Sommige genen die uitgeschakeld moeten zijn, staan aan en omgekeerd. Sommige kankergenen worden per ongeluk geactiveerd, terwijl degene die de cel moeten beschermen afgezet zijn. Er zijn ook andere oorzaken zoals eiwitklontering in de cellen, de energiecentrales van onze cellen die minder goed gaan werken, DNA-schade, telomerenverkorting… Die telomeren zijn de uiteinden van je DNA die bij elke celdeling korter worden, zo kort dat je DNA op den duur niet meer beschermd wordt. Zo krijg je genetische instabiliteit. Dat zijn zowat de klassieke mechanismen waardoor we ouder worden.”

“In Silicon Valley en in Wall Street wordt veroudering vooral bekeken als een technisch probleem dat opgelost moet worden”

Jonger worden

Beter begrijpen hoe en waarom we verouderen is één, dat verouderingsproces vertragen of zelfs stoppen is iets totaal anders. Is dat wel mogelijk? “Jawel,” zegt Kris Verburgh. Meer nog, hij is ervan overtuigd dat we dat hele proces kunnen omkeren, zodat je effectief kan verjongen. “In de wereld van het verouderingsonderzoek of de biogerontologie tonen studies aan dat we veroudering gedeeltelijk kunnen omkeren. Je kan epigenetisch cellen verjongen door dezelfde factoren te activeren die ook gewone cellen kunnen veranderen in stamcellen. Onze muizen zien er dan letterlijk jonger uit. Een ander traject dat gevolgd wordt, is het uitschakelen van senecente cellen. Dat zijn ‘zombie-cellen’ die uit zichzelf dood zouden moeten gaan omdat ze te veel schade hebben opgelopen. Deze cellen doen dat dus niet, ze blijven bestaan en scheiden stoffen af die de omliggende, gezonde cellen beschadigen. Er is ook een nieuw tijdperk aangebroken qua gene-editing: met technieken als CRISPR kunnen we allerlei genen inbrengen in het DNA die verjongende effecten hebben. We zitten wat dat betreft aan het begin van een nieuwe biotech revolutie.”

Eindeloze mogelijkheden

Dat verouderingsproces is de oorzaak van een heel aantal ouderdomskwalen. Zijn die dan ook verleden tijd? ”De geneeskunde van de toekomst, dat is effectief mensen gezond houden en veroudering bestrijden of toch afremmen door constante monitoring met bijvoorbeeld intelligente apps en sensoren, die je hartritme meten of je bloeddruk of je bloedsuiker… De mogelijkheden zijn quasi eindeloos. Een sensor in het stuur van je auto om je hartritme te meten, sensoren in je badkamerspiegel die de doorbloeding van je huid monitoren, de selfie-camera in je smartphone die je oogbewegingen monitort om je risico op Alzheimer in te schatten, je gsm die je stemgeluid analyseert om hartziekten op te sporen… Zo kunnen we preventief optreden, niet als het te laat is en mensen al ziek zijn.”

“Daarnaast zullen talloze verouderingsziekten veel beter voorkomen kunnen worden door hun basis aan te pakken: veroudering. We zien in de natuur dat dit perfect mogelijk is: je hebt walvissen die 200 jaar oud worden zonder kanker of hart- en vaatziektes te krijgen wanneer ze 90 jaar oud zijn. Je hebt haaien die 400 jaar oud kunnen worden. Ook in ons eigen lichaam zijn er cellen die het verouderingsproces kunnen omzeilen, zoals je voortplantingscellen of kankercellen. In Silicon Valley en in Wall Street wordt veroudering vooral bekeken als een technisch probleem dat opgelost moet worden. Er worden elk jaar honderden miljoenen geïnvesteerd om veroudering aan te pakken. De decaan van de Medical School in Harvard, Boston, vertelde me dat veroudering aanpakken een van de grote prioriteiten wordt: ze willen van Harvard University een clinical centre of excellence maken om veroudering om te keren.”

“150 jaar worden en eruitzien alsof je 40 of 50 bent? Waarom niet?”

Onsterfelijk

Kunnen we ooit onsterfelijk te worden, als het fysieke verouderingsproces effectief uitgeschakeld kan worden? “’A-mortaliteit’ is een groot woord, maar ik denk dat we naar een toekomst gaan waar we veel ouder kunnen worden en er toch steeds jonger gaan uitzien op hoge leeftijd dankzij al die biotechnologieën die nu ontwikkeld worden. We weten nu al dat een kind dat vandaag wordt geboren, 50 procent kans heeft om 105 jaar oud te worden, zelfs zonder alle technologie om veroudering om te keren. Het biologisch plateau van 120 jaar voor onze soort kan doorbroken worden. Dan zal het mogelijk worden om 150 jaar te worden, maar er nog steeds uit te zien of je 40 of 50 jaar bent. Dan ben je op je 100ste dus in de fleur van je leven.”

Leven compleet anders indelen

“We zullen ons leven dan op een heel andere manier invullen. Het three stages life – opleiding, job, pensioen – verandert in een multi-stages life waarin je nog steeds een opleiding hebt, een job doet voor 10 tot 20 jaar, na een micropensioen opnieuw gaat studeren… En dat een aantal keer herhaalt. Je richt je leven op een andere manier in. Je ziet dat nu al beginnen bij jongeren, die niet meteen met een vaste job beginnen na hun opleiding, maar eerst de wereld rondtrekken, een tijd in het buitenland wonen of een aantal jobs doen voor ze zich settelen in een min of meer vaste job. Je ziet ook dat mensen verschillende jobs tegelijkertijd hebben, dat wordt mogelijk door de shared economy. We gaan op een heel andere manier onze levens indelen als we langer leven en de start daarvan zien we nu.”